Planete lutalice su (neuhvatljivi) kosmički objekti čija je masa uporediva sa masom planeta u našem Sunčevom sistemu, ali koji ne kruže oko zvijezde, već umjesto toga lutaju slobodnom putanjom. Do sada nije bilo mnogo poznatih lutajućih planeta, ali je astronomski tim (koristeći podatke nekoliko teleskopa Evropske južne opservatorije/ESO i drugih opservatorija) nedavno otkrio najmanje 70 novih planeta lutalica u našoj galaksiji. Ovo je najbrojnija grupa “odmetnutih” planeta ikada otkrivena i važan korak ka razumijevanju porijekla i karakteristika ovih misterioznih galaktičkih nomada.

“Nismo znali koliko ih možemo očekivati i uzbuđeni smo što smo ih pronašli”, kaže Núria Miret-Roig, astronomkinja iz Laboratoire d’Astrophysique de Bordeaux (Francuska) i Univerziteta u Beču (Austrija) i jedna od autora nove studije objavljene u Nature Astronomy. Planete lutalice su daleko od bilo koje zvijezde koja bi ih obasjavala, što je donekle nezamisliv koncept. Međutim, Miret-Roig i njen tim iskoristili su činjenicu da su u nekoliko miliona godina nakon njihovog formiranja – ove planete još uvijek dovoljno vruće da zrače, što daje mogućnost da se direktno detektiraju supersenzitivnim kamerama velikih teleskopa. Pronašli su najmanje 70 novih planeta skitnica sa masama uporedivim sa Jupiterovom u području stvaranja zvijezda blizu našeg Sunca, a koje se nalazi unutar sazviježđa Škorpiona i Zmijonosca.

Da bi uočio toliko planeta skitnica, tim je koristio podatke koji obuhvataju oko 20 godina posmatranja sa brojnih teleskopa na zemlji i u svemiru. „Izmjerili smo male pomake, boje i sjaj desetina miliona izvora na velikom dijelu neba,“ objašnjava Miret-Roig. “Ova mjerenja su nam omogućila da bezbedno identifikujemo najslabije objekte u ovoj regiji, planete lutalice.” Tim je koristio posmatranja načinjena pomoću Veoma velikog teleskopa (VLT), Visible and Infrared Survey Telescope for Astronomy (VISTA),  VLT Survey Telescope (VST) i MPG/ESO 2.2-metre telescope lociranih u Čileu. Njihovo široko vidno polje i jedinstvena osjetljivost bili su ključ našeg uspjeha,” objašnjava Hervé Bouy, astronom iz Laboratoire d’Astrophysique de Bordeaux, Francuska, i voditelj projekta ovog istraživanja. “Koristili smo desetine hiljada široko ugaonih slika, što odgovara stotinama sati posmatranja i doslovno desetinama terabajta podataka.”

Tim je također koristio podatke sa satelita Gaia Evropske svemirske agencije, što je značilo ogroman uspjeh za saradnju zemaljskih i svemirskih teleskopa u istraživanju i razumijevanju našeg svemira. Studija sugerira da bi moglo biti mnogo više ovih planeta bez svojih zvijezda koje tek treba da otkrijemo. “Moglo bi postojati nekoliko milijardi ovih slobodno plutajućih džinovskih planeta koje slobodno lutaju Mliječnim putem bez zvijezde domaćina”, objašnjava Bouy. Proučavajući novopronađenih planeta lutalice, astronomi bi mogli pronaći tragove o tome kako nastaju ovi misteriozni objekti. Neki naučnici vjeruju da se planete skitnice mogu formirati od kolapsa oblaka plina koji je premali da bi doveo do formiranja zvijezde, ili da su mogle biti izbačene iz svog matičnog sistema. Ali koji mehanizam je vjerovatniji, ostaje nepoznato.

Dalji napredak u tehnologiji bit će ključ za otkrivanje misterije ovih nomadskih planeta. Tim se nada da će ih nastaviti detaljnije proučavati uz ESO-ov nadolazeći Extremely Large Telescope (ELT), koji je trenutno u izgradnji u čileanskoj pustinji Atacama i koji će početi sa posmatranjima krajem ove decenije. „Ovi objekti su izuzetno slabi i malo se može učiniti da se prouče sa postojećim uređajima“, kaže Bouy. “ELT će biti apsolutno ključan za prikupljanje više informacija o većini planeta skitnica koje smo pronašli.”

Pripremio: Muhamed Muminović

Izvor: ESO News